Onder administratief toezicht wordt verstaan al de middelen waarover de toezichthoudende overheid beschikt hetzij om de organen van de decentrale diensten te verplichten om de wet en het algemeen belang na te leven, hetzij om hun inertie te bestrijden.

 

De toezichthoudende overheden


Het administratief toezicht in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is ook de bevoegdheid van

  • de Brusselse Gewestregering op het gebied van:
    • de gemeenten;
    • de gemeentebedrijven;
    • de intercommunales;
    • de gemeentelijke vzw's;
    • de meergemeentelijke vzw's;
    • bepaalde inrichtingen belast met het beheer van de temporaliën van de erediensten;
    • de Berg van Barmhartigheid;
  • het Verenigd College van de GGC voor wat betreft:
    • de OCMW’s;
    • de verenigingen ‘Hoofdstuk XII’;
    • het IRIS-ziekenhuisnet.

 

Brussel Plaatselijke Besturen moet de dossiers onderzoeken en ze voorleggen aan de regering.

Bij protocol van overeenkomst tussen het Verenigd college van de GGC en de Brusselse regering werd overeengekomen dat het gewestelijk Bestuur Plaatselijke Besturen (Brussel Plaatselijke Besturen) dat deze dossiers onderzoekt en voorlegt aan het Verenigd college.

 

Wat mogen zij controleren?

Het toezicht van de toezichthoudende overheid heeft zowel betrekking op de wettigheid van de rechtshandelingen en contracten opgesteld door de ondergeschikte bestuursorganen, als op hun opportuniteit of overeenstemming met het algemeen belang. Het toezicht van de toezichthoudende overheid gaat bijgevolg verder dan de bevoegdheid van de rechter en dus van de Raad van State, die enkel de wettigheid van de rechtsakte mag beoordelen.

  • De wettigheid omvat de controle van de gelijkvormigheid met de wet in de formele en materiële zin van het woord (wetten, decreten, ordonnanties, verordeningen), maar ook het toezicht op de naleving van de algemene beginselen van het recht.
  • De overeenstemming met het algemeen belang : de toezichthoudende overheid mag ingrijpen tegen de beslissingen van decentrale besturen die het algemeen belang schenden

 

Wettelijke basis

Toezichtprocedures

Algemeen gewoon toezicht (facultatief)

In het Brusselse Gewest kan de regering bij besluit een akte van een gemeente schorsen of vernietigen. Het gaat om een algemeen en facultatief toezicht, omdat elke akte van een gemeente het voorwerp van een toezichtmaatregel kan vormen, maar de regering is niet verplicht om het uit te oefenen. Wanneer zij onderzoekt of een beslissing al dan niet strijdig is met het algemeen belang kan de toezichthoudende overheid slechts ingrijpen wanneer de beslissing van de decentrale overheid een hoger algemeen belang schaadt, d.w.z. wanneer het bestuur een beslissing neemt die schadelijk is voor een belangensfeer die de gemeentelijke belangensfeer overstijgt (bijvoorbeeld, de gewestelijke belangen). In geval van schorsing kan de gemeente ofwel haar betwiste beslissing handhaven door ze te verantwoorden, ofwel ze intrekken. Een door de gemeente gehandhaafde beslissing kan nog steeds vernietigd worden. Een aan het algemeen toezicht onderworpen akte blijft onverkort geldig en kan onmiddellijk worden uitgevoerd, behoudens bepaalde uitzonderingen met betrekking tot overheidsopdrachten.

Voorbeelden: gemeentelijke verordeningen, vaststelling van presentiegelden, gemeentelijk personeel (rekruteringen, promoties, pensionering...), ...

Bijzonder goedkeuringstoezicht (verplicht)

Anderzijds moeten een reeks akten, die opgesomd worden in de artikelen 13 en 14 van de ordonnantie van 14 mei 1998 houdende regeling van het administratief toezicht op de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, alsook de akten opgesomd in de artikelen 28 en 87 van de ordonnantie van 5 juli 2018 betreffende de specifieke gemeentelijke bestuursvormen en de samenwerking tussen gemeentenvoor hun inwerkingtreding verplicht goedgekeurd worden door het Gewest. Het betreft hier een bijzonder goedkeuringstoezicht.

Het goedkeuringstoezicht biedt een ruimere actieradius en geeft de toezichthoudende overheid de bevoegdheid om een beslissing van het ondergeschikte bestuur te verwerpen, en dit niet alleen omdat de beslissing indruist tegen het algemeen belang in de zin van het hoger algemeen belang, maar ook omdat deze beslissing het gemeentelijk belang schaadt.

Voorbeelden van aan goedkeuring onderworpen beslissingen: begrotingen en rekeningen.

Dwangtoezicht

Tot slot kan het Gewest plaatsvervangend optreden voor de zeer zeldzame gevallen van falen van een gemeente. Dit type toezicht wordt toegepast wanneer het ondergeschikt bestuur zijn wettelijke verplichtingen niet naleeft. Het bestraft alleen de schending van de wettigheid en nooit de aantasting van het algemeen belang. Het gaat dan om een vervangingstoezicht, dat kan worden uitgevoerd door maatregelen van ambtswege of door een speciale commissaris naar de betrokken gemeente te sturen. Om het werk van het bestuur te vergemakkelijken en de diensten niet met een overvloed aan dossiers te overbelasten, geven de ordonnantie van 14 mei 1998 en haar uitvoeringsbesluit van 16 juli 1998 een opsomming van de beslissingen die de gemeenten verplicht in extenso (d.w.z. met inbegrip van alle documenten die met de beslissing verband houden) aan het Gewest moeten overmaken, meer bepaald alle beslissingen die het voorwerp zijn van een bijzonder goedkeuringstoezicht, alsook tal van andere beslissingen.

De beslissingen die niet verplicht moeten worden overgemaakt, worden samengevat in een lijst die naar de administratie wordt gezonden. Deze lijst moet een beknopte en duidelijke beschrijving bevatten van het voorwerp van al deze beslissingen van de gemeenteraad. Indien zij dat wenst kan het bestuur beslissingen opvragen om ze grondiger te onderzoeken. De wetgeving voorziet ook termijnen die de regering in acht moet nemen om een gemeentelijke beslissing te onderzoeken en het toezicht uit te oefenen. Na de onderzoekstermijn kan de beslissing niet meer het voorwerp van een toezichtmaatregel zijn.

Specifiek toezicht

Dit toezicht wijkt af van de regels voor het gewone toezicht. Het wordt toegepast door de overheid die instaat voor het federaal, gemeenschappelijk of gewestelijk belang dat men met de ingevoerde maatregel van specifiek toezicht wil beschermen. Dit toezicht geeft de overheid die voor het belang instaat dus de mogelijkheid om dit belang te beschermen door een toezichtmaatregel waarvan zij zelf de regels bepaalt.

Met andere woorden: wanneer de Staat, de Gemeenschap of het Gewest taken toevertrouwen aan plaatselijke overheden en bepalen hoe deze taken moeten worden uitgevoerd, kunnen zij een specifiek toezicht op dit gebied organiseren. Zij bepalen dan in de desbetreffende wetgeving welke akten aan het toezicht zijn onderworpen, de termijnen en het toezichthoudend orgaan, alsook de essentiële elementen van de procedure.

Beide toezichtprocedures kunnen naast elkaar bestaan.   

Voorbeelden van specifiek toezicht in het Brussels Gewest:

  • het toezicht van de vice-gouverneur inzake taalgebruik in bestuurszaken;
  • het toezicht van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering inzake stedenbouw: de besluiten van de burgemeester waarmee de sloping bevolen wordt van beschermde of op de bewaarlijst ingeschreven gebouwen zijn onderworpen aan de goedkeuring van de Brusselse regering;
  • het toezicht van de gewestelijke minister van Mobiliteit op de aanvullende verkeersreglementen.

Materies onder toezicht van het Gewest


 

Personeel

De Directie Lokaal personeel van het Bestuur Brussel Plaatselijke Besturen oefent het administratief toezicht uit op de beslissingen inzake personeel genomen door de gemeenteraad of het college van burgemeester en schepenen. Ze oefent hetzelfde toezicht uit op de beslissingen die de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW’s) nemen inzake personeel.

Er wordt tevens toezicht uitgeoefend op de organieke regels betreffende het statuut van het personeel van de intercommunales.

Daarenboven oefent de Minsiter-president het specifiek toezicht uit op de beslissingen van de politieraad en politiecollege betreffende de organisatie en beheer van het personeel van de lokale politie.

Financiën

Een bepaald aantal akten van de plaatselijke besturen die financiële gevolgen hebben, moeten voor goedkeuring voorgelegd worden aan de Directie Lokale Financiën van Brussel Plaatselijke Besturen. Dit is het geval voor begrotingen en rekeningen van de gemeenten, voor hun meerjarige beheersplannen, voor uitgaven die buiten de begroting vallen, de begroting van de gewone gemeentebedrijven alsook de rekeningen van de autonome gemeentebedrijven.

De begrotingen en de rekeningen van de OCMW’s moeten worden onderworpen aan de goedkeuring van de gemeenteraad. Daarnaast spreekt het Verenigd College van de GGC (via de Directie Lokale Financiën die de dossiers onderzoekt) zich uit over de beslissingen van de OCMW’s.

De Directie Lokale Financiën van Brussel Plaatselijke Besturen oefent toezicht uit op de onroerende verrichtingen van de plaatselijke overheden alsook van de erkende erediensten

Overheidsopdrachten

De Directie Lokale Overheidsopdrachten van Brussel Plaatselijke Besturen oefent het toezicht uit op de beslissingen van de plaatselijke besturen betreffende overheidsopdrachten en concessieovereenkomsten.

 

Meer lezen

Juridische en algemene controle

 

De Directie Algemene en Juridische zaken van Brussel Plaatselijke Besturen volgt de specifieke dossiers op die niet onder de andere directies vallen, zoals de gemeentelijke belasting- en politiereglementen, het toezicht op de kerkfabrieken en op de Berg van Barmhartigheid.